Η ξηροφθαλμία ή σύνδρομο ξηρού οφθαλμού (dry eye disease) είναι μια συχνή πάθηση του γενικού πληθυσμού. Αφορά στον χρόνιο ερεθισμό των οφθαλμών ως αποτέλεσμα διαταραχής, ποσοτικής ή/και ποιοτικής, του δακρυικού φιλμ.
Τα δάκρυα παράγονται συνεχώς από τον δακρυικό αδένα κατά κύριο λόγο και σχηματίζουν το δακρυικό φιλμ, αποτελούμενο από 3 στοιβάδες : την εσωτερική βλεννώδη, τη μεσαία υδάτινη και την εξωτερική ελαιώδη. Το δακρυικό φιλμ θρέφει τον κερατοειδή, τον προστατεύει από περιβαλλοντικούς παράγοντες και ταυτόχρονα δημιουργεί μια ομαλή διαθλαστική επιφάνεια για καθαρή όραση.
Εάν υπάρχει μειωμένη παραγωγή δακρύων ή /και προβληματική σύνθεση και λειτουργία μιας από τις στοιβάδες των δακρύων εμφανίζονται τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Μάτια κόκκινα, ερεθισμένα, ιδιαίτερα σε ξηρό περιβάλλον με αέρα, καπνό
- Αίσθηση ξένου σώματος-άμμου, ξηρότητας, καψίματος, φαγούρας, πόνου, κόπωσης
- Δακρύρροια παραδόξως
- Βλεννώδεις εκκρίσεις
- Θολή ή κυμαινόμενη όραση, ειδικά μετά από κάποια ώρα διαβάσματος ή χρήση υπολογιστή έως και διπλωπία
- Δυσανεξία σε φακούς επαφής
Είναι πολυπαραγοντική νόσος. Στην αιτιολογία της συμπεριλαμβάνονται:
- Η ηλικία, λόγω ορμονικών αλλαγών, πολύ συχνά σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες
- Αυτοάνοσα νοσήματα (σύνδρομο Sjogren, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, πολυμυοσίτιδα, ουλώδες πεμφιγοειδές)
- Συστηματικές νόσοι (σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδοπάθειες, νόσος του Πάρκινσον)
- Η λήψη φαρμάκων (διουρητικά, βήτα-αναστολείς, αντιισταμινικά, ατροπίνη, υποκατάστατα ορμονών, αγχολυτικά-αντικαταθλιπτικά-υπνωτικά) αλλά και χρόνια τοπική χρήση αντιγλαυκωματικών κολλυρίων
- Ανεπάρκεια βιταμίνης Α
- Παθήσεις βλεφάρων (βλεφαρίτιδα, εντρόπιο, εκτρόπιο)
- Υπερβολική χρήση φακών επαφής
- Διαθλαστική χειρουργική
- Πολύωρη εργασία σε οθόνες
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες (χαμηλή υγρασία, καπνός, άνεμος, ρύπανση)
Η ξηροφθαλμία είναι σύνθετη νόσος. Πολύ σημαντικό ρόλο στον φαύλο κύκλο της παθοφυσιολογίας της παίζουν η φλεγμονή, η αυξημένη ωσμωτικότητα και ο μηχανισμός της απόπτωσης.
Διαγνωστικά αρχικά γίνεται λεπτομερής λήψη ιστορικού. Ακολουθεί ενδελεχής κλινική εξέταση με εφαρμογή χρώσεων (φλουορεσεΐνη, ερυθρό της Βεγγάλης, πράσινο της λυσαμίνης) και διενεργούνται κάποια συμπληρωματικά τεστ όπως:
- Δοκιμασία Schirmer για την ποσοτική εκτίμηση των δακρύων
- Break up time (BUT)
- Τεστ ωσμωτικότητας
Η θεραπεία που θα προταθεί εξαρτάται από την αιτία της πάθησης, τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, τις ανάγκες και τη γενική κατάσταση του ασθενούς.
- Τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά ή οφθαλμική γέλη
- Αποφυγή έκθεσης σε ξηρό περιβάλλον με καπνό, άνεμο, ρύπανση και χρήση υγραντήρα για αύξηση της υγρασίας
- Κολλύριο κυκλοσπορίνης – αυτόλογος ορός σε πιο βαριές περιπτώσεις
- Εάν συνυπάρχει βλεφαρίτιδα τότε λαμβάνονται τα μέτρα για την αντιμετώπισή της
- Χρήση βυσμάτων σιλικόνης (punctal plugs) που φράζουν προσωρινά ή μόνιμα το δακρυϊκά σημεία, με σκοπό τη συγκράτηση των δακρύων στην επιφάνεια των ματιών
- Χειρουργική θεραπεία σε περιπτώσεις μη σωστής θέσης ή πλημμελούς σύγκλεισης των βλεφάρων (λαγόφθαλμος κ.α.)