Καταρράκτης

Τι είναι ο καταρράκτης?

Είναι η σταδιακή με την πάροδο των ετών θόλωση του φυσιολογικά διαυγούς κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού, ο οποίος βρίσκεται πίσω από την ίριδα. Διαμέσου αυτού διέρχονται οι οπτικές ακτίνες και διαθλώνται για να εστιαστούν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Ο καταρράκτης εμφανίζεται συνήθως μετά τα 60, χωρίς όμως να αποκλείονται οι περιπτώσεις εμφάνισής του και σε νεότερες ηλικίες.

Εκτός από τη φυσιολογική γήρανση του οργανισμού, υπάρχουν  και άλλα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν καταρράκτη όπως:

• τραυματισμός του οφθαλμού
• οφθαλμικές φλεγμονές
• σακχαρώδης διαβήτης
• φάρμακα όπως κορτιζόνη σε χρόνια λήψη
• ιατρογενή (μετά από υαλοειδεκτομή)
• ιονίζουσες ακτινοβολίες, ηλεκτροπληξία

 

Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο (υπεριώδης ακτινοβολία) και το κάπνισμα.

 

Στην περίπτωση του συγγενούς καταρράκτη (δηλαδή ύπαρξη θολωμένου φακού κατά τη γέννηση ή εμφάνιση νωρίς στη ζωή) αυτός μπορεί να είναι σποραδικός, κληρονομικός, να οφείλεται σε γενετικά ή μεταβολικά σύνδρομα, σε λοίμωξη (συνήθως ερυθρά) ή τραυματισμό κατά την ενδομήτρια ζωή.

 

Ο καταρράκτης διακρίνεται σε :

• πυρηνικό, που είναι ο πιο συνηθισμένος και αφορά στη θόλωση του κεντρικού μέρους του φακού δηλαδή του πυρήνα
• φλοιώδη, που αφορά στη θόλωση των εξωτερικών στιβάδων του φακού δηλαδή του  φλοιού
• οπίσθιο υποκαψικό, που αφορά στη θόλωση του οπισθίου μέρους του φακού που είναι προσκείμενο στο περιφάκιο (ο διαφανής σάκος που εμπεριέχει το φακό)

 

Τα συμπτώματα  του ασθενούς με καταρράκτη περιλαμβάνουν:

• Μειωμένη μακρινή ή κοντινή όραση
• Θάμβος όρασης
• Λάμψεις, αντανακλάσεις, φωτοστέφανα (άλως) γύρω από αντικείμενα
• Εξασθενημένη χρωματική αντίληψη και μειωμένη ευαισθησία αντίθεσης
• Εμφάνιση ή επιδείνωση μυωπίας
• Μονόφθαλμη διπλωπία
• Συχνές αλλαγές στη συνταγογράφηση γυαλιών

και μπορούν να επηρεάσουν τις καθημερινές δραστηριότητες (όπως την οδήγηση ειδικά το βράδυ, το διάβασμα, την παρακολούθηση τηλεόρασης, το γράψιμο) ή ασχολίες με υψηλές απαιτήσεις στην όραση.

 

Ποια είναι η θεραπεία του καταρράκτη?

Ο καταρράκτης δεν αντιμετωπίζεται ούτε προλαμβάνεται με φάρμακα.

Μπορούμε να καθυστερήσουμε την εμφάνισή του αν:

• Αποφύγουμε τις υπεριώδεις ακτινοβολίες φορώντας γυαλιά ηλίου και καπέλο
• Διακόψουμε το κάπνισμα
• Επιτύχουμε καλή ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη
• Προσέξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες, εισάγοντας στη διατροφή μας πράσινα φυλλώδη λαχανικά, φρούτα και τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά

Ο μοναδικός τρόπος θεραπείας είναι η χειρουργική αφαίρεση του θολωμένου φακού και η αντικατάστασή του από τεχνητό.

Η απόφαση για τον χρόνο χειρουργείου είναι εξατομικευμένη. Παράμετροι όπως το πόσο επηρεάζουν τα συμπτώματα την ποιότητα ζωής (οδήγηση, διάβασμα κ.α.), ποιες είναι οι οπτικές απαιτήσεις του καθενός, το αν συνυπάρχουν άλλες οφθαλμολογικές νόσοι, η γενικότερη υγεία θα πρέπει να συνυπολογίζονται. Η αντίληψη ότι ο καταρράκτης πρέπει να ωριμάσει για να χειρουργηθεί δεν θεωρείται σωστή. Αντίθετα ένας υπερώριμος σκληρός καταρράκτης μπορεί να δυσκολέψει πολύ το χειρουργείο και να αυξήσει τον κίνδυνο επιπλοκών.

 

Η μέθοδος που εφαρμόζεται σήμερα είναι η τεχνική της φακοθρυψίας (phacoemulsification). Πρόκειται για μια γρήγορη, ελάχιστα τραυματική για το μάτι τεχνική με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Θεωρείται μια από τις πιο ασφαλείς χειρουργικές επεμβάσεις στην ιατρική.

Ο ενδελεχής προεγχειρητικός έλεγχος εξασφαλίζει την καλή έκβαση του χειρουργείου με το επιθυμητό μετεγχειρητικό αποτέλεσμα. Περιλαμβάνει μέτρηση της οπτικής οξύτητας και διάθλαση, τονομέτρηση, έλεγχο στη σχισμοειδή λυχνία, βυθοσκόπηση με μυδρίαση και οπτική τομογραφία συνοχής αν απαιτείται, ενδοθηλιομέτρηση (έλεγχος του ενδοθηλίου του κερατοειδούς) και βιομετρία για να γίνει ο υπολογισμός της δύναμης του ενδοφακού που θα εμφυτευτεί.

 

Χειρουργείο:

Κατόπιν ενστάλλαξης αναισθητικών σταγόνων τοπικά, δημιουργούνται 2 πολύ μικρής διαμέτρου τομές στον κερατοειδή (συνήθως 2-3mm). Έπειτα πραγματοποιείται η καψουλόρηξη, δηλαδή δημιουργείται ένα κυκλικό άνοιγμα στο πρόσθιο περιφάκιο. Στη συνέχεια γίνεται υδροδιαχωρισμός του φακού από το περιφάκιο. Έπειτα μέσω ενός ειδικού εργαλείου – στειλεού που εκπέμπει τους ηπερήχους πραγματοποιείται θρυμματισμός και αναρρόφηση του κρυσταλλοειδούς καταρρακτικού φακού. Ακολουθεί αφαίρεση των υπολειπόμενων μαζών του φακού με πλύση και αναρρόφηση. Στη θέση του αφαιρεθέντος κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού τοποθετείται ένας ενδοφθάλμιος φακός που ονομάζεται ενδοφακός (IOL – intraocular lens). Η διαδικασία ολοκληρώνεται με το κλείσιμο των τομών χωρίς τη χρήση ραμμάτων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται Femtosecond laser σε κάποια στάδια του χειρουργείου.

Επιπλοκές που εξαιρετικά σπάνια μπορεί να συμβούν είναι μεταξύ άλλων: ρήξη του οπίσθιου τμήματος της κάψας του φακού, οίδημα της ωχράς κηλίδας του αμφιβληστροειδούς, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, ενδοφθαλμίτιδα, υψηλή ενδοφθάλμια πίεση, θόλωση του κερατοειδή, λανθασμένη διοπτρική δύναμη ή παρεκτόπιση του ενδοφακού.

Μετά το χειρουργείο ο ασθενής επιστρέφει γρήγορα στις καθημερινές του δραστηριότητες. Του χορηγούνται κολλύρια για χρονικό διάστημα ενός μήνα και πρέπει να παίρνει κάποιες προφυλάξεις όπως: να αποφύγει να τρίψει και να σκουπίσει το χειρουργημένο μάτι για μία εβδομάδα, να αποφύγει αυστηρά την επαφή του ματιού με το νερό της βρύσης για 10 μέρες και πολύ περισσότερο το νερό της πισίνας για 15 μέρες, να σκύψει και να σηκώσει μεγάλο βάρος, να φοράει προστατευτικά γυαλιά σε εξωτερικούς χώρους, οι γυναίκες να αποφύγουν  αυστηρά το μακιγιάζ για μια εβδομάδα. Η όραση μπορεί να είναι θολή τις πρώτες μέρες, όμως κατά την διάρκεια των ημερών βελτιώνεται σταδιακά και συνεχώς. Σε ένα ποσοστό ασθενών χρειάζεται μια μικρή διόρθωση με γυαλιά για ορισμένες δραστηριότητες.

 

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ενδοφακών οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη χειρουργική του καταρράκτη.

Οι μονοεστιακοί ενδοφακοί είναι οι παραδοσιακά χρησιμοποιούμενοι ενδοφακοί. Έχουν την ίδια διαθλαστική δύναμη σε όλη την επιφάνειά τους. Κατά συνέπεια δεν προσφέρουν τη δυνατότητα εστίασης σε διάφορες αποστάσεις. Υπολογίζεται προεγχειρητικά η δύναμη του ενδοφακού έτσι ώστε να εξυπηρετεί τη μακρινή όραση χωρίς τη χρήση γυαλιών. Ο ασθενής θα χρειαστεί να φορέσει ένα ζευγάρι πρεσβυωπικά γυαλιά για να μπορεί να εστιάσει κοντά.  Μια κατηγορία μονοεστιακών ενδοφακών είναι οι τορικοί, οι οποίοι απευθύνονται σε ασθενείς με σημαντικό αστιγματισμό. Οι ασφαιρικοί ενδοφακοί, εξελιγμένοι μονοεστιακοί ενδοφακοί, παρέχουν καλύτερη ευαισθησία στην αντίθεση (contrast sensitivity) και λιγότερες εκτροπές (aberrations), κατά συνέπεια πλεονεκτούν στην ποιότητα όρασης, ιδιαίτερα τη νύχτα.

Premium – προηγμένης τεχνοτροπίας ενδοφακοί

Η απόφαση για τοποθέτηση premium ενδοφακών έπεται μιας ενδελεχούς προεγχειρητικής αξιολόγησης του οφθαλμού και εκτενούς συζήτησης με τον ασθενή για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε τύπου ενδοφακού. Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψιν είναι ο τρόπος ζωής (εργασία, χόμπι…), οι οπτικές απαιτήσεις και προσδοκίες του ασθενούς, το πόσο επιθυμεί οριστική απεξάρτηση από τα γυαλιά κ.α.

1) Οι διπλοεστιακοί ενδοφακοί παρέχουν δυνατότητα εστίασης μακριά και κοντά.

2 )Οι πολυεστιακοί ενδοφακοί και πολυεστιακοί τορικοί φακοί (διόρθωσης του αστιγματισμού) σχεδιάστηκαν με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες εστίασης μακριά, ενδιάμεσα και  κοντά (όπως λειτουργούν και τα πολυεστιακά γυαλιά). Το βασικό μειονέκτημα αυτών των φακών είναι η ελάττωση της ευαισθησίας στην αντίθεση (contrast sensitivity), δηλαδή υπάρχει δυσχέρεια στη διάκριση των αντικειμένων σε περιβάλλοντα με πολύ έντονο ή χαμηλό φωτισμό. Αναφέρεται ως πολύ ικανοποιητική η ενδιάμεση και κοντινή όραση, αν και ένα μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί τελικά να χρειαστεί γυαλιά για κοντά.

3) Φακοί διευρυμένου βάθους εστίασης (EDoF): σχεδιάστηκαν ώστε να παρέχουν ικανότητα εστίασης σε ενδιάμεσες και μακρινές αποστάσεις. Μπορεί να επιλεγεί και η τορική μορφή τους.

4)Οι προσαρμοστικοί ενδοφακοί σαν φιλοσοφία προσπαθούν να μιμηθούν τη φυσιολογική διεργασία της προσαρμογής με την οποία ο οφθαλμός έχει την ικανότητα να εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα. Μετακινούνται προς τα εμπρός κατά τη σύσπαση του ακτινωτού μυός (σε αντίθεση με τις προηγούμενες μορφές φακών που παραμένουν ακίνητοι εντός του σάκου) και έτσι αυξάνουν τη δύναμη εστίασης. Προκύπτει κατά αυτόν τον τρόπο η ικανότητα εστίασης σε κοντινή απόσταση.

 

Τι είναι ο δευτερογενής καταρράκτης?

Κατά την επέμβαση του καταρράκτη ο θολός κρυσταλλοειδής φακός αφαιρείται, διατηρείται όμως ο σάκος του στον οποίο θα εμφυτευτεί ο τεχνητός ενδοφακός. Σε κάποιες περιπτώσεις ωστόσο ο λεπτός αυτός σάκος, που ονομάζεται περιφάκιο, μπορεί να θολώσει μετά από εβδομάδες, μήνες ή χρόνια λόγω πολλαπλασιασμού κάποιων κυττάρων. Ο ασθενής αισθάνεται μια προοδευτική θόλωση της όρασης. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται θόλωση οπίσθιου περιφακίου ή δευτερογενής καταρράκτης. Αντιμετωπίζεται πολύ απλά και χωρίς επέμβαση μέσα σε λίγα λεπτά με τη βοήθεια ειδικού laser (YAG laser), το οποίο δημιουργεί ένα άνοιγμα στο θολωμένο οπίσθιο περιφάκιο.