Γλαύκωμα

Τι είναι το γλαύκωμα?

Πρόκειται για μια χρόνια εξελικτική πάθηση του οπτικού νεύρου (οπτική νευροπάθεια) που σχετίζεται αιτιολογικά με αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση και άλλους παράγοντες και οδηγεί σε μη αναστρέψιμη απώλεια της όρασης και των οπτικών πεδίων.  Είναι νόσος ύπουλη διότι στα αρχικά στάδια είναι ασυμπτωματική. Λόγω της προοδευτικής φύσης της νόσου και της αλληλοεπικάλυψης των οπτικών πεδίων όταν τα δύο μάτια είναι ταυτόχρονα ανοιχτά, δίνει συμπτώματα σε προχωρημένα στάδια με βλάβες στην περιφερική όραση, κεντρική όραση («σωληνοειδής όραση») μέχρι και ολική τύφλωση. Για αυτό απαιτείται πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος μετά την ηλικία των 40 ετών κάθε 1 με 2 χρόνια. Στην Ελλάδα η συχνότητα εμφάνισης του γλαυκώματος στον πληθυσμό υπολογίζεται στο 2% και αυξάνει στις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες.

Η τιμή της  ενδοφθάλμιας πίεσης του ματιού είναι αποτέλεσμα της ισορροπίας ανάμεσα στη συνεχή παραγωγή και την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού του ματιού. Η παραγωγή γίνεται στο ακτινωτό σώμα και στη συνέχεια το υδατοειδές υγρό από τον οπίσθιο θάλαμο εισέρχεται στον πρόσθιο θάλαμο μέσω της κόρης. Αποχετεύεται μέσω του διηθητικού ηθμού στη γωνία του προσθίου θαλάμου.

 

Είδη γλαυκώματος

• Πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Αποτελεί την πιο συνηθισμένη μορφή γλαυκώματος. Η γωνία του προσθίου θαλάμου είναι ανοικτή. Υποκατηγορία είναι το γλαύκωμα χαμηλής πίεσης. Σε αυτό υπάρχουν γλαυκωματικές αλλοιώσεις χωρίς ταυτόχρονα αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Αποδίδεται σε ασυνήθιστα ευαίσθητα οπτικά νεύρα ή και μειωμένη παροχή αίματος στο οπτικό νεύρο (π.χ. αρρυθμίες, υπόταση, αγγειόσπασμος). Στην περίπτωση της οφθαλμικής υπερτονίας η πίεση του οφθαλμού αυξάνεται, αλλά δεν προκαλείται ζημιά στο οπτικό νεύρο. Απαιτεί στενή παρακολούθηση.
• Πρωτοπαθές γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Η γωνία του προσθίου θαλάμου είναι κλειστή με αποτέλεσμα την οξεία αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και δραματική συμπτωματολογία που περιλαμβάνει έντονο πόνο, θόλωση όρασης, φωτοστέφανα στα φώτα, ερυθρότητα οφθαλμού, αίσθημα λιποθυμίας, ναυτία και έμετο. Συμβαίνει συνήθως σε υπερμετρωπικούς οφθαλμούς, οι οποίοι είναι μικρότεροι από τους φυσιολογικούς λόγω ανατομικής κατασκευής.
• Δευτεροπαθές γλαύκωμα. Είναι αποτέλεσμα ύπαρξης άλλης οφθαλμικής νόσου (π.χ. φλεγμονές, τραυματισμοί).
• Συγγενές ή παιδικό γλαύκωμα. Εμφανίζεται σε μωρά και παιδιά μικρής ηλικίας με θολά μάτια, φωτοευαισθησία και δακρύρροια. Συνήθως συνυπάρχει με άλλες ανωμαλίες του οφθαλμού.

 

Παράγοντες κινδύνου:

• Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση
• Ηλικία – γήρανση (η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται σημαντικά μετά την ηλικία των 40 ετών)
• Φυλή (τρεις έως τέσσερις φορές πιο συχνό στη μαύρη φυλή)
• Οικογενειακό Ιστορικό- κληρονομικότητα (τρεις έως τέσσερις φορές υψηλότερος κίνδυνος εάν ένας ή περισσότεροι συγγενείς πρώτου βαθμού πάσχουν)
• Μυωπία
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Καρδιαγγειακές Παθήσεις – υπέρταση, υπόταση
• Ημικρανίες
• Χαμηλή πίεση εγκεφαλονωτιαίου υγρού
• Οφθαλμικά τραύματα
• Μακροχρόνια χρήση κορτιζόνης, ιδίως τοπικά
• Οφθαλμικές φλεγμονές
• Λεπτό πάχος κερατοειδούς

 

Διαγνωστικά πραγματοποιούνται:

• Τονομέτρηση. Γίνεται στη σχισμοειδή λυχνία, με ειδικό όργανο που λέγεται τονόμετρο επιπεδώσεως (gold standard).
• Γωνιοσκοπία. Είναι μια εξέταση της γωνίας του προσθίου θαλάμου με ειδικό εξεταστικό φακό.
• Βυθοσκόπηση. Εκτιμά την κατάσταση του οπτικού νεύρου. Ελέγχει επίκτητα αυξημένη κοίλανση του οπτικού δίσκου με ελάττωση και λέπτυνση στον νευροαμφιβληστροειδικό δακτύλιο (rim) και άλλα ευρήματα όπως εντομές στον νευροαμφιβληστροειδικό δακτύλιο (rim), φλογοειδείς αιμορραγίες, ελλείμματα στοιβάδων των νευρικών ινών κλπ.
• Οπτικά Πεδία. Είναι μια εξέταση που αναδεικνύει την ύπαρξη αλλοιώσεων και την έκταση αυτών στην περιφερική όραση.
• Οπτική Τομογραφία Συνοχής  – ΟCT. Γίνεται ψηφιακή απεικόνιση του οπτικού νεύρου με καταγραφή των περιθηλαίων οπτικών ινών (RNFL).
• Παχυμετρία κερατοειδούς. Είναι η μέτρηση του πάχους του κερατοειδούς με ειδικό όργανο.

 

Θεραπεία

Σκοπός της θεραπείας είναι η σταθεροποίηση και η αποτροπή της επιδείνωσης της υπάρχουσας κατάστασης. Η συνήθης αρχική θεραπεία είναι φαρμακευτική ή Laser σε επιλεγμένες περιπτώσεις.

• Φαρμακευτικά χορηγούνται αντιγλαυκωματικά κολλύρια (προσταγλανδίνες, βήτα αναστολείς, αναστολείς καρβονικής ανυδράσης, άλφα – αδρενεργικοί αναστολείς κλπ.) σε καθημερινή βάση, που σαν στόχο έχουν να μειώσουν την ενδοφθάλμια πίεση, ελαττώνοντας την παραγωγή ή αυξάνοντας την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού. Φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα για τη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης (ακεταζολαμίδη) συνήθως δίνονται σαν τελευταία λύση. Οι ασθενείς θα πρέπει να καταλάβουν ότι το γλαύκωμα είναι μια χρόνια νόσος και ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα κολλύρια εφ’ όρου ζωής.
• Θεραπεία SLT (Selective Laser Trabeculoplasty)- Επιλεκτική Laser Τραμπεκουλοπλαστική. Αποτελεί μια σύγχρονη ελάχιστα επεμβατική μέθοδο κατά την οποία εφαρμόζεται ειδικό laser (532nm Nd:YAG laser) στον διηθητικό ηθμό, στη γωνία του προσθίου θαλάμου. Αυτό επηρεάζει επιλεκτικά τα κύτταρα που περιέχουν μελανίνη ενώ ο περιβάλλον ιστός δεν διαταράσσεται. Με αυτόν τον τρόπο προκύπτει ανάπλαση και διάνοιξη του διηθητικού ηθμού με τελικό αποτέλεσμα τη διευκόλυνση της αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Μπορεί να εφαρμοσθεί επικουρικά της φαρμακευτικής αγωγής ή ως εναλλακτική θεραπεία. Πλεονεκτήματα της μεθόδου : είναι ανώδυνη, γρήγορη, αποτελεσματική (μείωση κατά 25% της ενδοφθάλμιας πίεσης σε ποσοστό 75% με 85% των ασθενών) και μπορεί να επαναληφθεί σε περιπτώσεις υποτροπής.
• Laser Ιριδοτομή (Laser Iridotomy). Δημιουργείται μια οπή στην περιφέρεια της ίριδας για την απρόσκοπτη κυκλοφορία του υδατοειδούς υγρού ανάμεσα στον πρόσθιο θάλαμο και τον οπίσθιο θάλαμο του ματιού. Γίνεται με στόχο να αποφευχθεί αιφνίδια αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης σε ένα οξύ επεισόδιο γλαυκώματος κλειστής γωνίας.
• Χειρουργική επέμβαση σε προχωρημένα στάδια της νόσου όπως:

α) Τραμπεκουλεκτομή κατά την οποία δημιουργείται μια νέα δίοδος για το υδατοειδές υγρό. Η συμπληρωματική χρήση αντιμεταβολιτών (μιτομυκίνη C) ενισχύει την αποτελεσματικότητα της επέμβασης.

β) Ένθεση τεχνητών βαλβίδων για την παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

γ) Ενδοσκοπική κυκλοφωτοπηξία (Endocyclophotocoagulation – ECP). Ελάχιστα επεμβατική ενδοσκοπική μέθοδος που χρησιμοποιεί λέιζερ το οποίο στοχεύει το ακτινωτό σώμα όπου παράγεται το υδατοειδές υγρό. Η λογική είναι η μείωση της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού και συνεπώς η ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

δ) Διασκληρική κυκλοφωτοπηξία. Εφαρμόζεται σε γλαυκώματα τελικού σταδίου.